Το ασήκωτο βάρος της συνείδησης

Της Μαρίνας-Σελήνης Κατσαϊτη*

Στην ταινία «Έτερος Εγώ» του Σωτήρη Τσαφούλια, ο Δημήτρης Καταλειφός υποδύεται τον Πρύτανη ενός Πανεπιστημίου. Σε έναν διάλογο με τον Πυγμαλίωνα Δαδακαρίδη, ο οποίος υποδύεται έναν Καθηγητή Εγκληματολογίας, ο Καταλειφός του επισημαίνει: «Δημήτρη, παιδιά δεν έχω, το ξέρεις. Εσένα σε έβλεπα πάντοτε σαν γιο, παρά σαν οτιδήποτε άλλο. Στο τέλος της μέρας, όταν όλα σωπαίνουν, μένουμε εμείς και η συνείδησή μας. Και είναι βαρύ πράγμα η συνείδηση. Όσο περισσότερη από δαύτη διαθέτει κανείς, τόσο μεγαλύτερο βάρος κουβαλάει στο στομάχι και τους ώμους του. Δεν ξέρω τι άλλο μπορώ να σου πω». 

Γύρισα στο σπίτι κατάκοπη, με πονοκέφαλο, νηστική και χωρίς να πεινάω. Η ώρα περασμένες δυο το μεσημέρι. Γυρνάω από το πρωί ψάχνοντας να βρω λύσεις σε διάφορα ζητήματα που απασχολούν το Πανεπιστήμιο. Αισθάνομαι συχνά σαν να δουλεύω στο τσίρκο. Καθισμένη πάνω σε ένα ποδήλατο με μία ρόδα, που κάνει ισορροπία πάνω σε ένα σχοινί. Στα χέρια μου τρεις κορίνες με φωτιές. Τις γυρίζω προσεκτικά γύρω γύρω. Κάτω από το σχοινί περπατούν νωχελικά τρεις κροκόδειλοι. Αυτή νιώθω ότι είναι η καθημερινότητά μου, έξω από την αίθουσα διδασκαλίας. Μέσα στην αίθουσα η όαση. Το μόνο μέρος που μπορώ και απολαμβάνω την ειλικρινή αθωότητα των νέων παιδιών, των φοιτητών μας. 

Έβαλα με κόπο να φάω, χωρίς να πεινάω ιδιαίτερα. Απλά είχα αρχίσει να αισθάνομαι ένα σφίξιμο στο στομάχι και ατυχώς υπέθεσα πως ήταν προειδοποίηση πείνας. Τελικά, δεν ήταν. Ήταν αυτό που είπε ο Καταλειφός. 

Το πρόβλημα που εγώ αντιμετωπίζω, λοιπόν, είναι ακριβώς αυτό που επισήμανε ο Καταλειφός. Ότι η συνείδησή μου, με βαραίνει στο στομάχι και τους ώμους. Διότι, καθότι θα μπορούσα απλώς να «κάνω τη δουλειά μου», δικαιολογώντας το μισθό μου και ανταποκρινόμενη σε ικανοποιητικό βαθμό στο job description, δηλαδή στην περιγραφή της θέσης μου, εγώ (δυστυχώς για το στομάχι και τους ώμους μου) ενδιαφέρομαι πραγματικά και για τον τόπο μου και για το πανεπιστήμιο, και για τα παιδιά και για αυτή την έρ’μη τη χώρα (!). Και για όλους αυτούς τους (τρελούς) λόγους πασχίζω ώστε το πανεπιστήμιο στην Άμφισσα να πετύχει, να εδραιωθεί, να αυξήσει τους φοιτητές του, να εμπλακεί με την κοινωνία, να συνδράμει όπως μπορεί και όσο μπορεί, και φυσικά να εξελιχθεί. Πασχίζω όμως και για μια σειρά από άλλα πράγματα, τα οποία εγώ τα θεωρώ βασικά, ουσιαστικά και αυτονόητα (ναι, ξέρω ότι έχω γράψει άρθρο για το αυτονόητο που δεν υπάρχει!).

Και για το σκοπό αυτό, τον οποίο εγώ θεωρώ ιερό, επενδύω το χρόνο, το μυαλό, την ενέργεια, την αφοσίωση, τις γνώσεις μου. Επενδύω όποιες δυνάμεις διαθέτω. Γιατί αυτό μου επιβάλλει η συνείδησή μου. Και για αντάλλαγμα απλώς περιμένω να δω τις προσπάθειές μου να αποδίδουν. Αυτό θα είναι για μένα πολύτιμο αντάλλαγμα. Καθώς και η επιτυχημένη πορεία και η ευτυχία των φοιτητών μου. 

Όταν ζούσα στο εξωτερικό, από το 2004 μέχρι το 2019, άκουγα ότι στην Ελλάδα δεν λειτουργεί τίποτα, αλλά δεν μπορούσα να το πιστέψω. Ωστόσο, όταν κάτι το βιώνεις, δεν χρειάζεται να το πιστέψεις. Η πίστη αφορά την ύπαρξη πραγμάτων που δεν αποδεικνύονται. Πραγματικά δεν λειτουργεί τίποτα. Και ελάχιστοι ενδιαφέρονται. Πραγματικά ελάχιστοι. Και αυτοί οι ελάχιστοι δεν βρίσκονται συνήθως σε θέσεις κλειδιά. Ούτε αποτελούν μέλη της κυβέρνησης, ούτε μέλη της βουλής. Η αποσύνθεση της κοινωνίας, η βαθιά της σήψη, ενορχηστρώνονται και συντονίζονται από πολύ παλιά. Και φυσικά, όπως λέει και η λαϊκή ρήση «Το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι». Και όντως…

Πίσω στα δικά μας τώρα. Με όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας αλλά και με αυξημένη τη συνείδηση, τελευταία έχω αρχίσει και απελπίζομαι. Δεν πίστευα ποτέ ότι θα το νιώσω, αλλά πραγματικά δεν ξέρω τι να κάνω για να ανακτήσω τις δυνάμεις μου. Εντωμεταξύ, πολλοί αναγνώστες μου γράφουν πως παίρνουν δυνάμεις από μένα, κι έτσι αντιλαμβάνομαι ότι δεν έχω την πολυτέλεια να απελπίζομαι, γιατί ίσως να μπορώ λίγο να τους δυναμώσω. 

Πρόεδρος. Θέση. Μεγαλείο. Φαντάζεται κανείς. Και επειδή δεν προλαβαίνω να εξηγήσω, διότι οι εκκρεμότητες με τρώνε σαν το σαράκι, σκέφτομαι «Άστους να φαντάζονται. Που να εξηγώ τώρα». 

Ένα περιφερειακό Πανεπιστημιακό τμήμα, το οποίο βρίσκεται μακριά από την κεντρική πανεπιστημιούπολη αντιμετωπίζει άλλου είδους και βαθμού δυσκολίας προβλήματα από τα κεντρικά, ειδικά όταν αυτό είναι μόνο του. Δεν ισχυρίζομαι ότι είναι εύκολο να είσαι πρόεδρος σέ ένα τμήμα της κεντρικής/βασικής πανεπιστημιούπολής, απλώς λέω πως είναι πολύ διαφορετικό. Το έχω κάνει άλλωστε και ξέρω. Ωστόσο, στην περιφέρεια σε κατατρώει η καθημερινότητα, τα πρακτικά ζητήματα πολλά από οποία σε άλλη περίπτωση λύνονται από την κεντρική διοίκηση και τις διοικητικές υπηρεσίες και όχι από μέλη ΔΕΠ (δηλαδή τους καθηγητές).

Θα μπορούσες να πεις βέβαια «Αυτό δεν είναι δική μου αρμοδιότητα» και κανείς δεν θα σε κατηγορούσε. Ή θα μπορούσες απλώς να πεις και ένα «Δεν βαριέσαι. Ούτως ή άλλως κανείς δε νοιάζεται», και πάλι να ξεμπερδεύεις. Όμως, όταν λειτουργείς με αυξημένα ποσοστά συνείδησης στο αίμα σου, και πάσχεις ταυτόχρονα και από τεράστια ελλείμματα εγωισμού, προσωπικής φιλοδοξίας, αγάπης για το χρήμα και την ύλη, αλλά και ανάγκης για αυτοπροβολή, τότε πως καταφέρνεις άραγε να ζυγίζεις και να ισορροπήσεις την προτεραιοποίηση των αναγκών και των πρωτοβουλιών που τις συνοδεύουν; 

Σήμερα θα τρέξω με χαρά, τιμή και περηφάνια να εκπροσωπήσω το Δήμο Δελφών στην αφή της Ολυμπιακής Φλόγας. Νιώθω το χρέος στη χώρα και τους προγόνους μου μεγάλο. Και ταυτόχρονα νιώθω ανάξια συνεχιστής τους. Και αυτό γιατί αισθάνομαι πολύ μικρή για να κάνω την όποια διαφορά, προς το καλύτερο. Αποφάσισα ωστόσο να συνεχίσω.

*Η Μαρίνα-Σελήνη Κατσαΐτη είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Οικονομικής Ανάλυσης, Πρόεδρος στο Τμήμα Περιφερειακής και Οικονομικής Ανάπτυξης Άμφισσας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών